Nadrzędnym, wspólnym celem działań instytucji działających w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej jest zmniejszenie rozmiarów przemocy oraz pomoc i wsparcie osób uwikłanych w ten proces. Skuteczna pomoc dla osób uwikłanych w proces przemocy wymaga intensywnej współpracy oraz podejmowania działań interdyscyplinarnych wielu służb i instytucji, dlatego w Państwa ręce oddajemy „Informator dla osób doznających przemoc domową”, z danymi teleadresowych instytucji działających w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej. Liczymy, że Informator pomoże Państwu w zwróceniu się o pomoc do danej instytucji, co z kolei wpłynie na uruchomienie opartego na procedurach efektywnego systemu pomocy osobom uwikłanym w proces przemocy.
Czym jest przemoc?
Przemoc domowa to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznających przemocy domowej, w szczególności:
- narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia lub mienia,
- naruszającej jej godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną,
- powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby cierpienia lub krzywdę,
- ograniczające lub pozbawiające tę osobę dostępu do środków finansowych lub możliwości podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności finansowej,
- istotnie naruszające prywatność tej osoby lub wzbudzające u niej poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, w tym podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej.
Przemoc domowa jest:
- intencjonalna - przemoc jest zamierzonym działaniem człowieka i ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary,
- siły są nierównomierne - w relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą. Ofiara jest słabsza, a sprawca silniejszy,
- narusza prawa i dobra osobiste - sprawca wykorzystuje przewagę siły narusza podstawowe prawa ofiary (np. prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku itd.),
- powoduje cierpienie i ból - sprawca naraża zdrowie i życie ofiary na poważne szkody. Doświadczanie bólu i cierpienia sprawia, że ofiara ma mniejszą zdolność do samoobrony.
Mity i stereotypy na temat przemocy domowej
Wiele stereotypów, również w imię dobrych intencji ochrony rodzin, sprzyja przemocy, usprawiedliwia ją i nawołuje do powstrzymania się od reakcji osób z zewnątrz.
- w sprawy rodzinne nie należy się wtrącać,
- mój dom moją twierdzą,
- brudy pierze się we własnym domu,
- jeśli ktoś jest bity to znaczy, że na to zasługuje,
- przemoc w rodzinie to problem marginesu społecznego,
- niechby pił, niechby bił, byleby był,
- nikt nikogo nie pobił, więc nie było przemocy,
- nie ma śladów – nie ma przemocy,
- co to za ptak, co własne gniazdo kala,
- gwałt w małżeństwie nie istnieje,
- wszystko przez to picie, poza tym to dobry mąż i ojciec.
Przemoc zwykle powtarza się według określonego schematu, tworząc Cykle.
Na cykl przemocy składają się trzy następujące po sobie fazy:
- Faza narastającego napięcia
Dla pierwszej fazy cyklu przemocy charakterystyczny jest wyczuwalny wzrost napięcia w związku oraz pojawienie się coraz większej ilości sytuacji konfliktowych. Partner jest rozdrażniony, każdy drobiazg potrafi wyprowadzić go z równowagi, jest spięty i pełen irytacji, własne emocje wyładowuje na członkach rodziny. Każdy pretekst jest dobry do wszczęcia awantury czy konfliktu. Partner sprawia wrażenie jakby nie panował nad swoją złością czy gniewem. W tej fazie partner może spożywać alkohol, narkotyki lub inne substancje odurzające.
- Faza ostrej przemocy
W tej fazie dochodzi do eksplozji zachowań agresywnych, narastające napięcie znajduje upust. Zachowanie partnera staje się nieprzewidywalne, gwałtowne, często wpada w szał. Wybuchy złości najczęściej wywołują małe drobiazgi, np. opóźnienie posiłku, rzecz pozostawiona w danym miejscu, itp. Eksplozja zachowań agresywnych może objawiać się biciem pięściami, duszeniem, uderzaniem w przedmioty, kopaniem, grożeniem, itd. Wymienionym zachowaniom często towarzyszy podniesiony ton głosu, krzyk, agresja słowna. W tej fazie osoba doznająca przemocy stara się ochronić siebie i chce zrobić wszystko, aby uspokoić partnera (przeprasza, jest uprzejma lub biernie poddaje się stosowanej przemocy), jednak nie przynosi to pożądanego efektu. Po wybuchu złości osoba doświadczająca przemocy jest w szoku, bywa oszołomiona, odczuwa wstyd i przerażenie,
a jednocześnie złość i bezradność wobec sytuacji, która zaistniała.
- Faza miodowego miesiąca
Następną fazą cyklu przemocy jest faza „miodowego miesiąca”. W sytuacji, kiedy partner, który stosował przemoc wyładował już swoje emocje, zmienia się w inną osobę (zaczyna przepraszać, żałuje swojego zachowania, twierdzi, że To już się nie powtórzy, stara się odnaleźć zewnętrzne przyczyny dla swojego zachowania). Podczas tej fazy osoba stosująca przemoc zaczyna okazywać skruchę, czułość, miłość i zachowuje tak, jakby Nic się nie wydarzyło. Dba o osobę, która doświadczyła przemocy, spędza z nią czas. Osoby z otoczenia patrząc na parę, która jest w tej fazie, mają wrażenie, że są szczęśliwi i bardzo zakochani. Osoba doświadczająca przemocy właśnie w tej fazie zaczyna wierzyć, że partner zmienił swoje zachowanie, a przemoc była tylko incydentem. Osoba, która doznała przemocy w fazie „miodowego miesiąca” widzi partnera takiego, jakiego chce widzieć (w końcu jest nie tylko „agresywny”, ale nieraz udowodnił, że potrafi być dobry). Warto pamiętać, iż faza „miodowego miesiąca” mija i niebawem pojawia się znowu faza narastającego napięcia (cykl przemocy zatacza krąg). W fazie „miodowego miesiąca” osoba doznająca przemocy może wycofać się z działań prawnych (np. sprawa rozwodowa,
zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa), jeśli zostały one wcześniej podjęte.
Pamiętaj!
Prawo zabrania stosowania przemocy i krzywdzenia swoich bliskich. Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich jest ofiarą przemocy ze strony osoby najbliższej, nie wstydź się prosić o pomoc. Prawo stoi po Twojej stronie!
Najczęstsze formy przemocy domowej:
- przemoc fizyczna - bicie, szarpanie, kopanie, duszenie, popychanie, obezwładnienie i inne,
- przemoc psychiczna - izolowanie, wyzywanie, ośmieszanie, grożenie, krytykowanie, poniżanie i inne,
- przemoc seksualna - zmuszanie do obcowania płciowego, innych czynności seksualnych i inne,
- przemoc ekonomiczna - niełożenie na utrzymanie osób, wobec których istnieje taki obowiązek, niezaspokojenie potrzeb materialnych, niszczenie rzeczy osobistych, demolowanie mieszkania, wynoszenie sprzętów domowych oraz ich sprzedawanie i inne,
- przemoc za pomocą środków komunikacji elektronicznej - wyzywanie, straszenie, poniżanie osoby w Internecie lub przy użyciu telefonu, robienie jej zdjęcia lub rejestrowanie filmów bez jej zgody, publikowanie w Internecie lub rozsyłanie telefonem zdjęć, filmów lub tekstów, które ją obrażają lub ośmieszają i inne,
- inny rodzaj zachowań - zaniedbanie, niezaspokojenie podstawowych potrzeb biologicznych, psychicznych i innych, niszczenie rzeczy osobistych, demolowanie mieszkania, wynoszenie sprzętów domowych i ich sprzedawanie, pozostawianie bez opieki osoby, która z powodu choroby, niepełnosprawności lub wieku nie może samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb, zmuszanie do picia alkoholu, zmuszanie do zażywania środków odurzających, substancji psychotropowych lub leków i inne.
Przemoc nie jest oznaką siły, lecz słabości!
Gdzie szukać pomocy?
- Organizacje Pozarządowe:
- Poradnia Pschylogiczno-Pedagogiczna - w wyniku doświadczenia przemocy lub bycia jej świadkiem, dziecko może przejawiać pewne niepokojące zachowania, które zdiagnozować oraz pomóc leczyć mogą specjaliści z Poradni,
- Ośrodki Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem - pomoc ma na celu łagodzenie skutków przestępstwa (psychologicznych, materialnych, społecznych), ochronę przed wtórną wiktymizacją oraz pomoc w trakcie procedur prawnych; ośrodek podejmuje współpracę z organami ścigania, wymiarem sprawiedliwości, pomocą społeczną i innymi instytucjami świadczą pomoc psychologiczną (interwencja kryzysowa, poradnictwo psychologiczne) dla dzieci i dorosłych, psychoterapeutyczną, konsultacje z psychiatrą, pomoc prawną, mediacje, pomoc tłumacza (w tym języka migowego),
- Oświata - placówki oświatowe powołane są do realizowania funkcji dydaktycznej i wychowawczo-opiekuńczej, w tym wypełniają zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie organizowanych w tych placówkach zajęć. Z chwilą powzięcia informacji o popełnionym wobec dziecka przestępstwie, zgodnie z art.12 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej są zobowiązani powiadomić policję lub prokuraturę, pracownicy tychże placówek najczęściej mogą zaobserwować zmiany
w zachowaniu dziecka/ucznia, sugerujące istnienie sytuacji kryzysowych w rodzinie lub widoczne ślady stosowania przemocy wobec niego, - Specjalistyczne Ośrodki Wsparcia dla Osób Doznających Przemocy Domowej - ośrodki te świadczą najszerszą i specjalistyczną pomoc dla osób doświadczających przemocy. W Polsce funkcjonuje 35 takich ośrodków. Celem tych placówek jest niesienie pomocy osobom pokrzywdzonym przemocą domową, w tym zapewnienie im bezpiecznego schronienia. Ośrodki te świadczą kompleksową pomoc min. prawną, psychologiczną, medyczną, socjalną, a także poradnictwo,
- Służba Zdrowia - w razie doznania obrażeń ciała zgłoś się niezwłocznie do lekarza po pomoc medyczną. Lekarz wystawi bezpłatne zaświadczenie o przyczynach
i rodzaju uszkodzeń ciała mających związek z aktem przemocy, - Zespół Interdyscyplinarny - jego celem jest zapewnienie bezpieczeństwa, ochrona zdrowia i życia osób dotkniętych przemocą w rodzinie; zadaniem członków Zespołu jest
podjęcie działań zmierzających do rozwiązania problemu przemocy w rodzinie, - Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych - udziela pomocy wówczas, gdy aktom przemocy towarzyszy picie alkoholu; w przypadku stwierdzenia bądź podejrzenia popełnienia przestępstwa Komisja ma obowiązek powiadomić prokuraturę i wnioskować o objęcie rodziny działaniami prewencyjnymi, np. poprzez wizyty dzielnicowego, jak również wnioskować do sądu rejonowego o zastosowanie wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie
lecznictwa odwykowego, - Ośrodek Pomocy Społecznej - celem działania pomocy społecznej (zgodnie z ustawą z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej) jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych, których same nie są w stanie pokonać, a także zapobieganie powstawaniu tych sytuacji,
- Prokuratura - w prokuraturze lub na Policji możesz zgłosić zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa,
- Policja - w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa Twojego lub bliskich Ci osób bezwzględnie zawiadom Policję – 112. W trakcie awantury krzycz i wzywaj pomocy. Uciekaj,
- Poradnia Telefoniczna „Niebieskiej Linii” – tel. 22 668-70-00 , 116 123 - poradnia działa 7 dni w tygodniu 24h; dyżury pełnią przeszkoleni specjaliści. Infolinia przeznaczona jest dla osób w kryzysie emocjonalnym, w tym ze szczególnym uwzględnieniem osób doświadczających przemocy domowej,
- Ogólnopolski telefon „Niebieska Linia” – tel. 800 12 00 02 - czynny przez całą dobę. Dzwoniąc uzyskasz wsparcie, pomoc psychologiczną, informacje o możliwościach uzyskania pomocy najbliżej miejsca zamieszkania,
- Ogólnopolski telefon zaufania dla dzieci i młodzieży w wieku od 7 do 18 lat – tel. 116 111,
- Poradnia internetowa - 116sos.pl,
- Biuro Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę – tel. 22 616 02 68, fax 22 266 85 30, biuro@fdds.pl
Pamiętaj, że to nie Ty jesteś winna / winny przemocy domowej. Nic nie usprawiedliwia krzywdzenia najbliższych!